‘Heeft u een Auris?’ vroeg ik, terwijl ik mijn fiets langs de stoeprand stopte. Verschrikt onderbrak het oudere stel zijn weg naar het station. Er kwam met moeite een gemompeld wablief uit de mannelijke helft.
‘Heeft u een Auris?’ herhaalde ik. ‘Ja…’ Het klonk als een vraag. En dat de vraag eigenlijk was: ‘Gaat u me nu slaan?’
Na deze bevestiging vervolgde ik: ‘U heeft uw lichten aan laten staan.’
Van angst naar blijheid in één seconde.
Het gezicht van de man klaarde ineens op. ‘Driemaal dank!’ zei hij. ‘Dat is nog eens aardig!’ vulde zijn vrouw haar wederhelft lachend aan. Terwijl de man zijn dank nog een paar keer herhaalde, zei ik: ‘Graag gedaan,’ en trapte ik de fiets weer aan.
Van angst naar blijheid in één seconde. Enkel door de melding dat ze de lichten van hun auto aan hadden gelaten.
Welke andere melding hadden ze dan van me verwacht? Dat ik ze kwam beroven? Dat ik ze de Waarheid van het Evangelie kwam verkondigen? Dat ik de vader van hun kleinzoon ben? Dat ik nog twee euro nodig had om bij de nachtopvang te kunnen slapen?
Ik denk niet dat ze een antwoord zouden hebben op die vraag. Ik denk dat dit proces zich onbewust in hun brein afspeelde. Dat ze lijden aan een combinatie van een gegeneraliseerde angststoornis, xenofobie en agorafobie: ze zijn zonder directe aanleiding in open ruimtes bang voor onbekenden.
Veel mensen schrikken en reageren met tegenzin bij de eerste de beste persoon die hen aanspreekt.
En ik denk dat veel mensen daaraan lijden. Niet in ernstige mate. Maar genoeg om te schrikken en met tegenzin te reageren bij de eerste de beste persoon die hen aanspreekt.
De reden dat veel mensen eraan lijden? Aanpraterij.
Dat en de negativity bias. En, o ja, de confirmation bias.
Qua aanpraterij zijn er genoeg boodschappen die mensen tot zich nemen, privé of in de media, die goed zijn voor het wantrouwen jegens onbekenden in de openbare ruimte: van ‘niet met vreemde mensen praten’ en ‘geen snoepjes op straat aannemen’, via ‘stijging in misdrijven’ en ‘steeds meer buitenechtelijke kinderen’, tot ‘tsunami van asielzoekers’ en ‘terreurdreiging op een na hoogste niveau’
Onze focus ligt op het negatieve. Op dat wat onze angst aanspreekt.
Het maakt niet uit dat vier van de zes van deze boodschappen onzin zijn (je mag raden welke). Ze helpen niet om een goed gevoel te krijgen bij onbekenden die je op straat aanspreken.
Kinderen krijgen ook nooit het advies ‘spreek onbekenden aan’. En in de media lees je nooit dat het aantal misdrijven al tien jaar lager is dan de dertig jaar ervoor.
Onze focus ligt op het negatieve. Op dat wat onze angst aanspreekt. Dat is ook heel menselijk: focus op gevaar en vermijden van verlies, ten koste van leuke dingen en kansen op meer en beter.
En daar komt die confirmation bias om de hoek: we richten ons op dat wat onze angstige overtuigingen bevestigt. Onze hersenen vinden mensen of nieuwsfeiten die ons negatieve mensbeeld onderstrepen veel aantrekkelijker – want gemakkelijker te verteren – dan die die dwingen tot een heroverweging.
Onze hersenen gaan zelfs zo ver dat ze mensen die ons met vriendelijke bedoelingen benaderen soms eerder veroordelen dan bedanken: ‘Wat een blij ei!’ ‘Wat een moeite om dat aan me terug te geven!’ ‘Hij zal wel iets van je willen…’
Foeter ze uit. Ondankbare stuks vreten dat ze zijn!
Daarom was ik ook zo blij met dit ouwe stel: ze draaiden om als een blad aan een boom toen bleek dat ik met goede tijdingen kwam (en niet die van een Jehova’s Getuige). Er was geen seconde twijfel of chagrijn.
Mijn advies voor deze Kerst (en daarna) is daarom: gun jezelf ook zo’n verrassing. Stap over je eigen confirmation bias heen. Laat je verblijden door onbekenden die dankbaar reageren op jouw vriendelijke gebaar. Houd een deur open. Laat iemand voorgaan. Raap andermans kledingstuk van de grond.
En zie op hun gezicht angst plaatsmaken voor blijheid, in één seconde.
En als dat niet gebeurt, foeter ze uit. Ondankbare stuks vreten dat ze zijn! Dat vinden je hersenen héérlijk!
Olav de Maat is schrijver, ondernemer, organisatieadviseur en projectleider. Hij heeft een hond, een dochter en een vriendin.
olavdemaat.wordpress.com 