Een vriendin heeft een deel van haar muur opnieuw geverfd. Wat lelijke plekken bijwerken.
RAL 9010, net als drieënhalf jaar geleden. Dacht ze. Maar het bleek toch nét een andere RAL 9010 dan die van drieënhalf jaar geleden.
Al bij de eerste streken met de kwast had ze dat verschil vermoed. Ze werd zekerder naarmate ze verder kwam. En nog zekerder toen het eerste deel op was gedroogd.
En toch heeft ze alles geverfd wat ze van plan was. Met die RAL-9010-die-geen-RAL-9010-lijkt.
‘Waarom ben je dan doorgegaan?’ vroeg ik. ‘Ik wilde er vanaf zijn.’
Ik sprak deze vriendin laatst bij haar thuis. Meerdere keren kwam ze erop terug. ‘Ik vind het echt niet mooi!’ klaagde ze. ‘Kijk dan! Je ziet echt dat er veel meer grijs in zit. Helemáál niet mooi…’
‘Waarom ben je dan doorgegaan?’ vroeg ik. ‘Ik wilde er vanaf zijn,’ verklaarde ze zichzelf.
Iets doen waarvan je vanaf het eerste begin merkt dat het niks wordt. En dan ermee doorgaan.
De muur die je verft. Het haar van je partner dat je knipt. Het concert waar je heen gaat met die vriend die helemaal niet van die band houdt omdat de vriend die wel van die band houdt ziek is en je die kaartjes toch al had. De camping die je op rijdt. De presentatie die je geeft. Die nieuwe liefdesrelatie die je begint. Het project dat je start. Het beleid dat je afkondigt. De samenwerking die je aangaat.
‘We kunnen het nu maar beter afmaken. We zijn al zover gekomen.’
Dit is wat ze in de economie de sunk-cost fallacy noemen. Het is de denkfout die mensen begaan als ze een gedrag of inspanning voortzetten omdat ze eerder een investering hebben gedaan. Daarom omschrijft men de sunk-cost fallacy ook wel als throwing good money after bad.
Als een project bijvoorbeeld al veel tijd en geld heeft gekost, hoor je al snel iemand roepen dat ‘we het nu maar beter af kunnen maken. We zijn al zover gekomen.’
Maar het gaat niet alleen om financiële investeringen. Als mensen wat dan ook hebben geïnvesteerd in om het even wat, dan is dat opgeven bijna onmogelijk.
En het gaat niet alleen om grote of heel duidelijke investeringen.
Met het overgaan van die drempel had ze zich verbonden met die muren.
Mijn vriendin had niet veel gedaan toen ze die eerste lik verf op de muur streek, zou je zeggen. Hoeveel moeite is het om bij de eerste lik te stoppen en het op een ander moment met de juiste RAL 9010 alsnog te doen?
Was haar kluskleren aan doen, de plek waar geverfd ging worden vrij maken en de spullen aan de kant schuiven en een stuk lekplastic op de grond leggen al te veel van het goede?
Nee, het belangrijkste was: ze had zichzelf ertoe gezet. De mentale barrière slechten die ze moest overgaan om dat klusje te doen was voldoende investering om te denken: nu maak ik het af ook! Met het overgaan van die drempel had ze zich verbonden met die muren, met die verf, met het afmaken.
Kun je nagaan hoe moeilijk het is voor ons om gewoonten die we al heel lang hebben vaarwel te zeggen. Ook als we honderd procent zeker weten dat ze ons niet meer dienen of zelfs schaden.
Een econoom zou je voor gek verklaren. Een psycholoog zou je gezond verklaren.
De relatie die je niet voedt: ‘We zijn al zolang samen’. Het project dat zich voortsleept: ‘We hebben er al zoveel energie in gestopt.’ Het beleid dat je tegen alle weerstand in hebt doorgevoerd: ‘We hebben er zo hard voor gevochten.’ De baan die je al jaren leeg trekt: ‘Ik heb al veel ups en downs hier meegemaakt.’ Het dure leven dat je leidt: ‘Ik heb er veel offers voor moeten maken.’
Het gekke is dat als iemand je zou vragen of je met de kennis van nu die relatie, dat project, dat beleid, die baan of dat leven zou beginnen als je opnieuw mocht beginnen, je hoogstwaarschijnlijk nee zou zeggen.
Maar dat je er nu al zoveel in geïnvesteerd had.
Een econoom zou je voor gek verklaren. Goed geld achter slecht geld aan gooien. Blijven investeren in iets waar je niet in gelooft. Ben je mal!
Een psycholoog zou je gezond verklaren. Iets blijven doen omdat je van jezelf gelooft dat je niet iemand bent die zomaar iets doet. Omdat je jezelf niet zomaar los kunt zien van dat wat je doet en hebt. Omdat je je verbindt met wat je doet.
Ik vind het mooi. Dom, maar mooi.
Olav de Maat is schrijver, ondernemer en organisatieadviseur. Hij heeft een Facebookpagina, een hond, een dochter en een vriendin.
olavdemaat.wordpress.com 